3 روش کاربردی افزایش اعتماد به نفس فرزندان

چگونه می توان با روش های علمی و کاربردی به افزایش اعتماد به نفس فرزندان و همچنین عزت نفس آنها کمک کنیم:

در اکثر کتاب ها، سایت ها و مطالب روانشناسی که در جاهای مختلف ارائه می شود، صحبت از افزایش اعتماد به نفس فرزندان به میان می آید. اما باید به این نکته توجه کرد که افزایش اعتماد به نفس فرزندان بدون در نظر گرفتن عزت نفس آنها خیلی امکان پذیر نیست.

بزرگی می گوید: کسی که کرامت و عزت نفس بالایی دارد هرگز خودش را با پلیدی و گناه خوار نمی سازد.

در روانشناسی رویکردی وجود دارد به نام طرحواره درمانی، که در آن به اتفاق هایی که در کودکی برای افراد رخ داده است، و باعث شکل گیری یکسری الگوهای ذهنی و قالب های فکری که به آنها طرحواره یا تله زندگی گفته می‌شود و پایه و اساس افکار احساس ها و رفتارهای دوران بزرگسالی را می سازند، پرداخته می‌شود.

یکی از این طرحواره ها، طرحواره نقص و شرم است که به آن طرحواره بی ارزشی نیز گفته می شود.

پایه و اساس پایین بودن عزت نفس و اعتماد به نفس در فرزندان می تواند وجود این طرحواره باشد.

راهکارهایی که در این مقاله ارائه می شود بیشتر در جهت جلوگیری از ایجاد طرحواره نقص و شرم یا طرحواره بی ارزشی در ذهن فرزندان شماست که به افزایش اعتماد به نفس فرزندان همچنین عزت نفس آنها کمک شایانی می‌کند.

****

اما قبل از ارائه راهکارها و روشهای افزایش اعتماد به نفس فرزندان، لازم است است در خصوص چگونگی شکل دهی و ایجاد طرحواره نقص و شرم یا همان طرحواره بی ارزشی در ذهن فرزندان، توسط والدین مطالبی ارائه شود.

یکی از عوامل پیدایش طرحواره نقص و شرم، رفتار والدینی است که پیوسته از اعمال فرزندشان انتقاد می کنند و او را به سبب اشتباهات و خطاهایش مدام سرزنش و تنبیه می کنند.

به عبارتی ساده تر، پیوسته به فرزندشان امر و نهی و بکن نکن می‌کنند.

چنین والدینی اغلب از جملاتی از قبیل: دست نزن، این کار را نکن، بشین سر جات و… استفاده می کنند.

همچنین والدینی که از روی عادت، وقتی اشتباهی از خودشان سر می زند مسئولیت اشتباه خود را به عهده نمی گیرند و به دنبال مقصر می گردند.

در چنین مواقعی، تمام تقصیرها را به گردن فرزندشان می‌اندازند.

گاهی اوقات وقتی پدر در حال کوبیدن میخی به دیوار، اشتباهی روی انگشت خودش می‌کوبد، ناخودآگاه روی فرزندش فریاد میزند، “اه بچه بشین دیگه، حواسمو پرت کردی”.

و اینگونه است که فرزندانی که در خانه‌ای پرورش می یابند که والدین آنها همواره از این رفتارها داشته‌اند دچار طرحواره نقص و شرم یا همان طرحواره بی ارزشی می شوند.

یکی از مهمترین عوامل پایین آمدن عزت نفس و به دنبال آن عدم افزایش اعتماد به نفس فرزندان خواهد شد، همین مسئله است.

راهکارهای افزایش اعتمادبنفس فرزندان:

از جملات انتقادی و سرزنشی کم‌تر استفاده کنید:

اغلب ما والدین در محیط‌هایی پرورش یافته‌ایم که پیوسته از اطرافیان جملات نهی‌کننده، سرزنشی و انتقادی شنیده‌ایم و ممکن است ناآگاهانه و از روی عادت، مکرراً این‌گونه واژه‌ها و جملات را بر زبان بیاوریم. عموماً این جملات را به صورت اغراق‌آمیز به‌کار می‌بریم؛ مثلاً: «هزار بار به‌ تو گفتم این کار را نکن»؛ «صد بار گفتم این کار را بکن».

یک توصیه مهم:

«اقدامات کوچک نتایج بزرگی به‌بار می‌آورند»

اقدامی کوچک و سریع: از همین لحظه به بعد، بکوشیم که هر روز یکی از جمله‌های انتقادی و سرزنشی به فرزندمان را حذف کنیم و هر بار که می‌خواهیم از او انتقاد یا سرزنش کنیم، به نتیجۀ رفتار اشتباه خود بیندیشیم و با آگاهی این کار را انجام ندهیم. می‌توانید به روش‌هایی ساده خود را تشویق کنید و به خود پاداش بدهید، ولو در حد گرفتن لپ و بوسیدن انگشتنان خود.

بوسیدن مادرانه

از خطاهای شناختی نظیر «تعمیم افراطی» و «برچسب‌زنی»، استفاده نکنید:

آلبرت آلیس روانشناس معروف از عادات و رفتارهای تکرارشونده با نام «خطاهای شناختی» یا «خطاهای فکری» یاد می‌کند.

در اینجا، به بررسی و شرح دو نوع رایج این خطاها می‌پردازیم.

خطای اول: تعمیم افراطی

هنگام عصبانیت، رفتار و خصلت فرزند یا همسرمان را به «کل» تعمیم و نسبت ‌ندهیم؛ مثلاً:

ـ والدینی که با مشاهدۀ نامرتب‌بودن اتاق فرزندشان به او می‌گویند: «اتاقت همیشه به‌هم‌ریخته و نامرتب است».

ـ خانمی که به همسرش می‌گوید: «تو هیچ وقت به‌موقع به خانه نمی‌آیی».

ـ آقایی که به خانمش می‌گوید: «همۀ غذاهایت را بی‌نمک درست می‌کنی».

شنوندۀ این نوع جملات با خودش فکر می‌کند که واقعاً من هیچ وقت، حتی یک بار، این کار را درست انجام نداده‌ام؟ و آشفته‌خاطر و ناراحت می‌شود.

پس، جملاتی را که با واژه‌هایی مانند «همیشه، هیچ وقت، اصلاً، همه» شروع می‌شوند، به‌کار نبریم و به‌جای آن، از واژه‌هایی مانند «اغلب اوقات، بعضی اوقات، گاهی»، استفاده کنیم.

خطای دوم: برچسب‌زنی

روی کارها و رفتارهای فرزندان خود برچسب‌هایی مانند بی‌نظم، بی‌ادب، شلخته، بی‌اراده نزنیم؛ زیرا با این کار، مستقیماً به شخصیت فرزندمان اهانت می‌کنیم. در نتیجه، تلۀ نقص و شرم در ذهن او تثبیت می‌گردد.

رفتار اشتباه فرزندتان را زیر سؤال ببرید، نه شخصیت او را:

برخی والدین با مشاهدۀ بی‌نظمی یا اشتباه فرزندشان، به‌جای اینکه فقط خطای او را زیر سؤال ببرند و دربارۀ آن اشتباه اخطار بدهند، شخصیت فرزند را مورد خطاب قرار می‌دهند؛ مثلاً، وقتی فرزندشان کاری را بی‌دقت انجام می‌دهد برچسبی به شخصیت او می‌زنند و می‌گویند: «بی‌دقت». در واقع، «بی‌دقت» همان خطای «تعمیم افراطی» است؛ یعنی تو شخصیت بی‌دقتی داری و هیچ کاری را بادقت نمی‌توانی انجام دهی.

پس، بهتر است در چنین مواقعی فقط به کار بی‌دقت فرزندمان اشاره کنیم و از عبارتِ «در این کار خیلی بی‌دقتی کردی» یا دیگر جملات مشابه، نظیر «خودت را دوست دارم، ولی این کاری را که انجام دادی اصلاً دوست ندارم»؛ «این رفتارت خیلی بی‌ادبانه بود و از بچۀ مؤدبی مانند تو خیلی بعید است»، بیش‌تر استفاده کنیم.